Schilderfestival

Het festival

Het schilderfestival in Noordwijk bestaat nu 18 jaar. Oorspronkelijk opgezet door enkele After Nature schilders, zoals Jurriaan van Hall en zijn vader Eylard, en de gebroeders Donker, is het nu uitgegroeid tot het grootste plein air schilderfestival in Europa. Ieder jaar gaan ongeveer 50 kunstenaars een week lang buiten schilderen naar de waarneming in Noordwijk en de directe omgeving. Het gemaakte werk is voor publiek te bezichtigen en te koop in een grote expositie tent, naast 'uitvalsbasis' strandpaviljoen de Zeester. Deze laatste locatie dient ook als hangout voor de kunstenaars. Iedere avond is er live muziek. Publiek ziet de schilders vaak aan het werk, en kan dan het proces volgen en vragen stellen. De sfeer is er open en gezellig. Het festival heeft flink te lijden gehad onder de economische crisis, maar de organisatie houdt met behulp van vrijwilligers en het enthousiasme van de kunstenaars stevig stand. De gemeente Noordwijk en kunstenaarsmaterialenfabrikant Royal Talens ondersteunen het festival. Talens bied de deelnemers materiaal en een workshop aan, waarin technische aspecten aan bod komen en nieuwe middelen worden uitgeprobeerd door de kunstenaars. Ook de twee prijzen van het festival, de Royal Talens Rembrandt Painting Award en Young Talent Award, wordt mede door hen mogelijk gemaakt.

Kunst heeft altijd Sonja’s interesse gehad. Naast haar baan als brandweervrouw volgde ze cursussen bij verschillende docenten en deed de upgraders studie bij Artez. Op een goede dag schilderde ze spontaan haar Rapido klap caravan, en werd gegrepen door het buiten schilderen. Sindsdien is ze zich volledig gaan toeleggen op het plein air schilderen, met succes in zowel artistieke erkenning en met exposities en verkopen. Het liefst trekt ze er iedere dag op uit met haar ‘beste vriend’, haar Marer buitenschildersezel. Naast de Noordzee schildert ze graag de Waddenzee en de natuur in de omgeving van haar huis in Lochem. “Ik werk explosief, in hoog tempo werk ik door, 100 procent gefocust, vaak komt een werk in een keer af. De omgeving zegt me wat ik ga maken, ik ga altijd goedgemutst aan het werk en laat het stromen. Ik schilder waar ik zin in heb. Ik observeer goed, maar speel door dingen weg te halen of te verplaatsen. Ik voel vrijheid daarin, als het een precies plaatje moet worden leeft het niet meer. Ik ben een emotieschilder, aan mijn donkerte van de tinten en mijn toets kan men mijn gemoed aflezen. De titels zeggen soms ook veel.”

Haar werk wordt snel herkend door het publiek. “Eigenlijk heb ik een heel vast kleurenpalet, spontaan uit mezelf. Mensen vinden het fris, mijn luchten zijn van ultramarijn, kobalt en titaanwit, met soms een beetje cereleum. Pure aarde kleuren als gele oker en sienna gebruik ik graag. Naast het gevangen licht zit er veel contrast in mijn werk, en heb ik een eigen handschrift in het schilderen. Vaak breng ik accenten aan door met eenvoudige middelen als een takje door de natte olieverf te gaan.”

Het werken tijdens het festival in Noordwijk is voor Sonja altijd een feest. “De omgeving is zo inspirerend, ik werk dan van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat door. Ik heb een heel aantal collega’s die ik ieder jaar weer zie en spreek. Zo gezellig!” Sonja laat zich niet snel van haar werk brengen: “Als het weer even tegenzit, en het regent, klap ik mijn spullen snel in en draai mijn doek om en wacht ik even. Aan de kust waaien buien toch zo weer over. Ook heb ik wel eens dikke ogen gehad na het werken door het opgeblazen zand. Er zijn ook bijzondere momenten, zoals een zeevlam, een snelle dichte mist. Even pech, maar ik vind het buiten zijn heel belangrijk. Ik voel dat ik deel uitmaak van de omgeving, omgeven door de wind, de vogels, de elementen. Dan kan ik alles laten gaan.”

Aan het eind van het festival blijkt Sonja de winnares van de Painting Award, die ze geemotioneerd in ontvangst neemt. “Dit is het hoogst haalbare op het gebied van plein air schilderen.”

Alberto Valentini.

Alberto staat te schilderden in de branding bij zonsondergang als we elkaar voor het eerst ontmoeten. Hij blijft geconcentreerd doorwerken, kijkend naar de zee, en wat hij ziet meteen met olieverf op het doek vastleggend, een lila gele wolkenlucht met groene golvende zee. In de beste zin van het woord is hij een effectieve schilder, met enkele lijnen pakt hij de essentie en tinten van de zee. “Mensen denken aan de zee als de kleur blauw, maar ik schilder echt wat ik zie. Soms is de zee het grauwe paynes grijs.” vertelt Alberto. Er komen steeds meer details op het doek bij, zoals een meeuw en een boot, die het geheel wat narratiever maken. Alberto: “Deze details maken een schilderij compleet, het biedt een andere dimensie. Het is een toevoeging in het werk dat het een verhaal laat vertellen. Zoals een geweldige vakantie dat een verliefd stelletje heeft, met mooi weer op het strand. Of de zeemeeuwen die vliegen over de zee, op een grauwe grijze dag, dat is een wat somberder, rustiger beeld. Ook technisch voegt het wat toe, het geeft perspectief, dieptewerking. We wonen in een bewoonde wereld, met mensen er in. Mesdag schilderde in zijn panorama platboten, ik schilder catamarans en kitesurfers, een hedendaags tijdbeeld.”

Alberto vertelt over zijn begin in de kunst: “Na een meditatie cursus kwam ik meer in contact met mijn ziel. Op mijn 24e besloot ik me te verdiepen in de kunst. Via workshops, avondscholing en een tweejarige kunstopleiding in Verona leerde ik veel technieken. Het modeltekenen bijvoorbeeld, als ze iedere 30 seconden een andere pose aanneemt leer je snel werken, de essentie en de houding te pakken. Datzelfde heb ik ook in het plein air schilderen. Na een paar minuten kan de lucht of het licht heel anders zijn. Ik werk met snelheid, pak de situatie. Het blijft ‘fresh’. Ik kijk goed naar de situatie en blijf schilderen zoals het was, ook al verandert er langzaam wat. Het moet wel kloppen, en ik heb de discipline het goed af te maken. De omstandigheden veranderen zo snel, het is in beweging, je bent constant bezig, heel anders dan een stilleven. Je moet bij plein air schilderen doorwerken.” Met een lach: “ Daar wordt je niet lui van”. We praten even over materialen, en alhoewel Alberto ook met pastel en aquarel werkt, vertelt hij: “Olieverf trekt mij het meest, het is magisch vloeibaar. Soms gebeurt er iets op het doek en moet ik daar op doorgaan, in plaats van wat ik van plan was. Ik heb geleerd om met een losse hand te werken, snel te werken. En ik besef goed, een wolk is van gas, soms zwaar van het vocht, maar niet van steen. Dus schilder ik mijn wolken een soort van transparant, je leert een wolk hangend in de lucht te maken, en niet een die uit de lucht valt.”

Alberto heeft in Italie, Canada en Spanje gewoond. De liefde bracht hem naar Den Haag. “Als ik teugkijk denk ik dat het mijn lot was. Het was voor het eerst dat ik aan de zee woonde, en ik besloot dat het mijn schilderkunstige thema werd. Ik wilde me concentreren op een ding, er steeds beter in worden, me daarin ontwikkelen. De manier waarop ik de zee vastleg is toch verandert door de jaren heen, al kan ik dat niet helemaal benoemen. Ik was een van de eerste met een breed en lage doek. De horizonlijn loopt lang door, ik kan grote impressies geven. Het was een nieuwe uitdaging om op te werken, interessant, en nu is het mijn trademark. Ik ben een vast adres voor het publiek geworden die geïnteresseerd is in zeezichten. De zee is mijn muze geworden. Nederland is klein en druk, maar zeezicht biedt ruimte, eindeloos ver. Als ik van Den Haag naar Kijkduin ga om te schilderen, laat ik alles achter me. Via de duinen, waar ik soms vossen zie, kom ik al tot rust. In mijn werk kunnen mensen de weidsheid en ruimte van de zee ervaren, ik maak de verbinding met de natuur.” Op mijn opmerking dat hij mensen een ervaring wil geven antwoord Alberto; “Ja, ik ben in dienst van het volk. Mijn talent is een cadeautje dat ik heb gekregen van de grote schilder, en ik deel het met de mensen. Het plezier zit voor mij in het maken, en dat men er van geniet. Als mensen het kopen, er geld aan uitgeven, dat is serieus, het is voor mij de grootste blijk van waardering. Ik ben vrolijk als ik werken maak, zeker zoals gisteren met dat mooie weer. Die energie wordt doorgegeven. Het innerlijk gevoel van de schilder wordt vastgelegd op doek. Het publiek voelt dat. Zo staan er soms mensen te huilen bij een werk van Vincent van Gogh. Bij mijn werk ervaren ze mijn plezier.”

Even spreken we over de kunstwereld en het schilderfestival; “Ik ben Nederland heel dankbaar, ik heb altijd banen naast de kunst gehad. Doordat ik een anderhalf jaar lang een WIK uitkering kreeg omdat die banen te weinig opbrachten kon ik me echt concentreren op het schilderen. Via kunstmarkten en internet verkoop ik mijn eigen werk, kan ik nu van mijn werk leven. Doordat ik plein air schilder, en op kunstmarkten sta, heb ik direct contact met mijn publiek. Ik krijg meteen reacties en complimenten. Sinds 1997 doe ik mee aan het schilderfestival in Noordwijk. Daarvoor werkte ik nooit plein air, dat is echt door het festival gekomen. Ik heb veel van collega's geleerd, we wisselen dingen uit, het is gezellig. Ik ben er zo veel mogelijk aan het werk, even wat eten en dan weer aan de slag. Het is ook veel werk voor de organisatie, fantastisch dat ze het doen!”

Carola Schapals.

“Ik wil weten wat ergens onder, achter, boven zit.” Met armgebaren verduidelijkt Carola de extra laag die zij met haar werkt onderzoekt. “Als het in je kunst -en dan maakt het niet uit of je boeken schrijft, musiceert of schildert- gaat over leven, dood en belangrijke zaken, dan hebben je kunstwerken meer kracht, meer emoties. Ik ben me zeer bewust van de inhoud van mijn werk, laat tijdens het werken een achterliggende laag zien, en de laag daarachter. Het gaat me ook niet om de enkele golf, de hele zee is belangrijk. Net zoals het me niet gaat om die ene plant, maar de hele natuur. Mijn portretten worden soms meer een icoon.”

Het werk van Carola gaat erg over contrasten. Ook het materiaalgebruik is een interessante mix van tekenen en schilderen. “Voor mij staat tekenen rationeel, vorm is iets van je verstand, herkenbaarheid. Schilderen is wat je voelt, kleur is emotie. Architectuur, zoals Bauhaus, en natuur zijn de hoofdonderwerpen in mijn werk. Het rationele, de rechte lijnen, tegenover het onberekenbare, krullende. Ik houd van plekken die een beetje 'trashy' zijn, geen plekken vol goede smaak, maar waar iets gebeurd. Ik ga af op de eerste indruk, word me bewust van hoe ik me erover voel en krijg een idee van wat ik wil maken. Dan ga ik tekenen met potlood, de contouren. Met penseel komt het schilderen, ik teken dan ook weer in de verf. Het past bij elkaar als ying en yan, de contrasten worden samengevoegd en versterken elkaar. Zwart en wit, lelijkheid en schoonheid.”

Carola ervaart een dubbele houding tegenover de zee: “De zon en zee zien er voor mij uit als een Tui advertentie. Het is heel moeilijk om het beeld wat er is van het strand, iets eigens mee te geven. Schilderijen hebben nooit het grootse dat de zee wel heeft. Ik heb nu bijvoorbeeld wel een terrasje geschilderd, en de zee minimaal aangegeven, het duidt meteen de locatie van het terras. Ik schilder ook veel in de duinen en de omgeving van Noordwijk. De meest interessante plekken zijn niet zo publiek. Natuurlijk ben ik geïnspireerd door de zee, en de lucht, maar dat betekent niet dat ik het hoef te schilderen. De zee heeft iets mysterieus. Als je er in zwemt kan het dreigend zijn, zoals in een film met haaien. Maar het maakt je ook nieuwsgierig naar wat er op de bodem leeft. De zee zorgt dat je je klein voelt, maar ook levendig, het komt en gaat, komt en gaat. Mijn opa was een officier bij de Marine en zei tegen mij als kind: 'ga de zee in en zwem een lange tijd, dan kom je in Amerika’. Voor mij betekent de zee eindeloze verbondenheid. Ik woon in Wilemshaven en Bremen (Duitsland). In het begin van mijn carrière verzamelde ik stenen, dode vogels, aangespoelde voorwerpen, zoals handschoenen, bh's, kurken en netten. De flashy, heldere kleuren inspireerden me. Ik schilderde alles wat de zee me gaf.”

Zeven jaar geleden kwam ze via een vriend bij het Schilderfestival terecht. “Plein air werken was meer iets wat ik in mijn vakanties deed. Het is goed voor mijn ziel om plein air te werken.” Het eerste jaar was Carola meteen succesvol, ze kreeg een nominatie. Het tweede jaar dat ze meedeed won ze daadwerkelijk de hoofdprijs van het festival, de Painting Award. Het gaf haar vertrouwen, en opende een nieuwe deur. Maar tegelijkertijd voelt ze zich een buitenbeentje. “Ik heb het gevoel dat ik anders ben dan de andere schilders in het festival. Misschien houden de meeste plein air kunstenaars meer van de impressionistische manier van werken, je schildert wat je ziet. Het is een vriendelijke, leuke manier van schilderen. Schaduwen zijn vaak paars. Mijn schaduw moet gewoon zwart zijn, ik ben meer expressionistisch, bezig met de inhoud van het werk.” Carola komt graag op het festival: “Iedereen is zo aardig. Ieder jaar is weer anders, zowel het weer, de schilders als het publiek.” Ook verblijft Carola deze juni in Zundert, de woonplaats van Vincent van Gogh in Noord Brabant, waar ze een recidency en solo-expositie gewonnen heeft. Zelf ziet ze wel een overeenkomst met van Gogh: “van Gogh was een pionier. Hij zei: het maakt me niet uit hoe andere mensen de lucht zien, ik zie dit. Zo ben ik ook.”

Willem Luesink

Willem is een plein air schilder pur sang. Soms kom ik hem tegen bij een bosrand in Hummelo, vlak bij zijn woonplaats, waar hij uren bezig kan zijn. “Schilderen is een mooi excuus om in de natuur te zitten. Als ik niets doe is het ook maar zo…. Het is leuk in de bossen. En velden. Ik ben misschien meer een bos schilder, licht en schaduw is heel belangrijk in mijn werk. Hier op het festival schilder ik overal, maar duik ik af en toe de duinen in, even weer wat groen.”

Willem is autodidact, volgde enkele cursussen en vormde zich vooral door het werken in groepen. Hij begon zijn carrière met expressionistische grote doeken over bijbelse verhalen. “Het was op, het wilde op een gegeven moment niet meer. Ik heb meer dan een jaar niets gedaan. Tot Judith Richter tegen me zei: ‘Ga mee naar het schilderfestival’. Dat werkte wel voor mij. Ik hoefde niet na te denken over het onderwerp, was minder afhankelijk van inspiratie. Het expressieve werk vergde veel meer van mij dan plein air schilderen. Nu kijk ik om me heen, bedenk ik wat ik als onderwerp neem, zoek een leuk perspectief. Het is ontspannen. Ik heb nu een jaar of 10 de natuur gedaan. Ik vond daarin kleuren en contrasten. Ik merk dat ik nu weer wat terug ga naar het expressionisme.”

“Ieder jaar begin ik het festival in Noordwijk met een schilderij van de zee. Gewoon recht van voren. De eerste is ook meestal de beste, haha. Het gaat om de ziel, wat is een wolk, wat is een golf. De sfeer van het moment is belangrijk. Daar moet je al schilderend niet te veel in veranderen. De eerste verftoets is de mooiste. Dat probeer ik te behouden. Ik werk een gedeelte van een doek helemaal uit, in een keer, en begin dan pas aan een ander stuk. Door de olieverf blijft de penseelstreek goed staan. Het is een moeilijke manier van werken, ik moet me goed concentreren. Het liefst moet alles er in een keer goed opstaan. Soms is er iets kleins, een onevenwichtigheid, wat wrangs. Als het mij blijft irriteren dan haal ik het doek de volgende dag van de muur en werk ik het bij. Soms klopt het in een keer en is dat het. Ik werk van een donkerbruine achtergrond naar licht in een schilderij. Het publiek snapt daar ook geen jota van, pas op het einde vinden ze een schilderij mooi. Ik ben ook van het echte schilderen, kleuren mengen op het doek, en niet op een palet. Ik werk zuinig met mijn verf, bijna alles belandt ook echt op mijn doek.”

“Technisch leren is kijken. Hoe ziet een wolk er uit, volume, van waar uit beschenen. Hoe ziet een golf er uit, het donkere koepeltje en het schuim als de top naar beneden komt. De kleur van de zee lijkt nu saai. Overdag is de zee donkerder dan de lucht, ’s avonds is het andersom. Het moeilijkste is een beetje water wat het strand op gelopen is. Die kleur. Is het donker of is het licht?” Op mijn opmerking dat Willem erg met het fysiek van de zee bezig is zegt hij: “De lucht is ook superbelangrijk, de kleur, nergens zie je die zo mooi als boven de zee. Het gaat om de combinatie lucht en zee.”

Het festival kenmerkt zich volgens Willem zich door “De vakantiesfeer. Het zonnetje, en de combinatie van zee en strand. Maar ook de mensen die relaxen, zich onbespied wanen. Dat vind ik heel interessant, dan maak ik inkttekeningen.” Ook het werk van collega’s wordt geobserveerd, zowel in musea en gedurende het festival. “Er zijn er een aantal die zijn technisch heel goed. Dat inspireert me, dan ga ik goed kijken hoe ze het hebben geflikt.” Het werk van Willem heeft een heel eigen karakter, en liefhebbers weten hem te vinden. “Verkoop is een blijk van waardering. Het schilderij krijgt een functie, en ik geld waarmee ik dit kan blijven maken.”

De tekeningen - Draw Our Connection

De Noordzee is voor mij altijd een trekpleister. Een aantal malen per jaar sta ik stevig met blote voeten geaard op het strand, terwijl door de wind, de golven en de voorbijtrekkende wolken alles om me heen lijkt te bewegen. Soms beweeg ik onbewust mee (en val dan languit in de branding). Door de bewegingen, de reflectie en het vloeibare zijn voor mij hemel en water vaak met elkaar verbonden op deze plek. De horizon valt soms weg, en is soms duidelijk en eindeloos. Water symboliseert voor mij eeuwigheid, en verbondenheid. Zonsondergangen boven de zee vormen een visueel genotmoment. Alhoewel ik door de jaren heen steeds vaker plein air teken, ben ik geen echte buiten schilder. Voor deze gelegenheid heb ik een aantal doeken plein air geschilderd. De beweging in lucht en zee, en de weersomstandigheden zoals mist, storm en zonsondergangen bleken goed te combineren met de gevoelens van onbereikbaarheid, grootsheid en kracht die ik in de zee ervaarde. Daarnaast hebben een aantal tekeningen geleid tot het maken van objecten over de zee. Kijk op Gallery voor meer werken.

Nawoord

Tijdens het festival sprak ik met veel kunstenaars en publiek. Het plein air schilderen blijkt een eigen subcultuur te hebben. Met soms andere normen en ideeën over kunst dan de academische kunstwereld, zoals de grotere commercialiteit en de soms wat uniforme beeldtaal. Gelukkig zijn daarop uitzonderingen te vinden tijdens het festival. Zij brengen diversiteit, zoals in de bovenstaande gesprekken getoond wordt.

Colofon

Iris Burghout
Februari - Juni 2016
Dit project werd mede mogelijk gemaakt door: Sonja Brussen, Ernst Dingemans, Willem Luesink, Carola Schapals, Alberto Valentini en overige deelnemende kunstenaars, Angela Stil, Koos Samsom, Kunie Blom, Lenny Vulperhorst, Tini van der Zwan (foto's workshop Talens), Aquil Copier en Royal Talens, gemeente Noordwijk, Marcel en Rasiel Gerritsma

Schilderfestival Noordwijk
20 t/m 26 juni 2016
www.schilderfestival.eu
Strandpaviljoen de Zeester, Koningin Astridboulevard 106, Noordwijk
www.royaltalens.nl
www.sonjabrussen.nl
www.albertovalentini.nl
www.schapals.com
facebook.com/willemluesink

Schilderfestival - Noordwijk - Holland